به گزارش پایگاه خبری وزارت راه و شهرسازی، فرج‌الله رجبی رئیس فعلی سازمان نظام مهندسی ساختمان کشور، کارشناس ارشد شهرسازی و کارشناسی عمران و دارای سابقه فعالیت‌های مدیریتی، علمی، اجرایی است و از فعالیت‌های او می‌توان به شهردار شیراز، مدیرعامل سازمان قطار شهری شیراز و رئیس سازمان نظام مهندسی استان فارس اشاره کرد.

رجبی معتقد است: مدیریت شهری ایران تعریف درست و عملیاتی از شاخص های شهر پایدار ندارد و بزرگ‌ترین مشکل و چالش کشور در اداره شهرها، عدم اجرای کامل قانون و ضعف در برنامه‌ریزی شهری است.

از دیدگاه وی، اگر ارتباط و درک متقابل میان حاکمان شهری و مردم وجود نداشته باشد، برنامه‌ریزی شهری تحقق پیدا نخواهد کرد. گفتگوی مشروح ما را با این صاحبنظر در عرصه شهرسازی و مهندسی می‌خوانید:

شما وضعیت شاخص های شهرپایدار را در شهرهای ایران چگونه  ارزیابی می کنید و در این مسیر چه اقدامات اجرائی از سوی مدیریت شهری صورت گرفته است؟

متاسفانه شاخص های درست یک شهر پایدار که متناسب با اهداف توسعه پایدار در شهرهای ایران باشد تاکنون تعریف نشده است و مدیریت شهری ما با تعریف درست و عملیاتی این  شاخص هاآشنا نیست. در طرح های جامع که هنوز هم علیرغم گذشت سالهای زیاد کماکان سایه خود را بر توسعه کالبدی شهرها ی کشور حفظ نموده اند، سرانه کاربری ها به عنوان شاخص توسعه تلقی می شوند اصولا  ناکافی و ناکارآمد بوده اند.

شما به طور کلی بزرگترین ضعف مدیریت شهری ایران در حل مشکلات و چالش ها ی خویش در چه مواردی می دانید؟

از بزرگترین مشکلات و چالش های ما در اداره شهرها عدم اجرای صحیح و کامل قانون و نیز ضعف در برنامه ریزی شهری می باشد. در کشور ما متاسفانه با پدیده قانون گریزی روبرو هستیم و بسیاری از اوقات به دلیل عدم اجرای قانون با مشکلات گوناگونی مواجه می شویم و عموما به جای تلاش برای عمل به قانون، بروز مشکلات را به قوانین موجود نسبت می دهیم. در حالیکه تنها پس از عمل به قانون و اجرای صحیح آن می توان با تحلیل علمی و کارشناسی نقاط ضعف و قدرت آن را مشخص نمود و برای اجرای آن اقدام کرد. مشکل عبور از قانون امروزه متاسفانه تبدیل به یک فرهنگ قوی در جامعه ما شده است که بسیاری از ذی نفعان را شامل می شود. برای حل این مشکل باید آموزش و فرهنگ سازی را به عنوان یک ضرورت در دستور کار خود قرار دهیم تا از آسیب های ناشی از قانون گریزی در توسعه شهرها جلوگیری نماییم. از طرف دیگر ضعف در برنامه ریزی و برنامه پذیری مدیران شهری علیرغم ادعاهای بزرگ همچنان مشهود و عمومیست.

تا چه اندازه ارتباط متقابل میان مردم و حاکمان شهری می تواند در تحقق توسعه پایدار در شهرها ماثر باشد؟

ارتباط متقابل مردم و حاکمان شهری از این جهت در تحقق اهداف توسعه پایدار در یک شهر بسیار مهم است که چنانچه در این ارتباط و درک متقابل نداشته باشد قطعاً برنامه ریزی های شهری تحقق نمی یابد. باید توجه داشت این ارتباط و تعامل کاملا دو جانبه می باشد یعنی حاکمان توقع همکاری و همراهی و مراعات قانون را دارند که مردم به مسئولیت های خود در قبال زندگی شهری عمل نمایند و هم مردم قویاً خواهان رعایت قانون و حقوق شهروندی و کرامت انسانی  در رفتار و گفتار و کردار مسئولان هستند.

به نظر شما آیا شیوه های کنونی توسعه کالبدی شهرها و بلند مرتبه سازی که در کشور صورت می گیرد در راستای توسعه پایدار است؟

براین باورم که توسعه کاربری شهرها و اضافه کردن مناطق پیرامون شهر به بدنه شهر اصلی، اولاً سبب می شود که توجه مردم به اهمیت و ارزش بافت های درونی شهر از جمله بافت های تاریخی کم شود و این محدوده ها به حال خود رها شوند و ارزش افزوده آنها نیز مغفول بماند، ثانیاً نیت های منفعت طلبانه و نگاه تجاری یکی از انگیزه های جدی توسعه محدوده شهرها را شامل می شود که متاسفانه بسیاری از این توسعه ها می تواند محصول قدرت لابی و ارتباط مالکان با مرکز تصمیم ساز و تصمیم گیر باشد.

توسعه بی رویه شهرها به شدت هزینه تاًمین خدمات زیربنایی و روبنایی را بیشتر می کند و بارمالی خود را به شهرها تحمیل می نماید.

بلندمرتبه سازی و تراکم فروشی نیز ناشی از وضعیت درآمد و هزینه در کلان شهرهاست. با توجه به اینکه نظام درآمد پایدار و راهکارهای آن در مدیریت شهری قانونی نشده است لذا شهرداری ها با اتکا به سیاست های محلی و بخشی در پی راهکاری برای افزایش درآمد هستند اما صرف نظر از دلایل بلندمرتبه سازی و تراکم فروشی که الزاماً نمی توان گفت، کاملاً منفی هستند بسیاری از بلند مرتبه سازی ها در داخل شهرها به دلیل عدم رعایت الزامات شهرسازی ممکن است درآینده بویژه از نظر عدم توجه به اصول پدافند غیرعامل مشکل ساز  و خطر آفرین شود.

شما نقش  سازمان های نظام مهندسی ساختمان را  در عرصه اجرایی و مهندسی در تحقق امر توسعه پایدار چگونه ارزیابی می کنید؟

در ابتدا باید نگاهی داشت به قانون نظام مهندسی ساختمان و در آن دید که این قانون چه ماموریت ها و رسالتی را در نظر گرفته است و اکنون بعد از ۲۰ سال، سازمان های نظام مهندسی ساختمان در عرصه ساخت و ساز در چه جایگاهی قرار دارند و تا چه اندازه توانسته اند به آن تصویری که قانون ارائه می نماید دست پیدا نمایند. آنچه که می توان در زمینه راهگشایی به یک توسعه پایدار تجویز کرد این است که سازمان های نظام مهندسی اکنون باید در جهت مقابله با منفعت طلبی و تضییع حقوق بهره برداران و تثبیت نقش مهندسی در کلیه فعالیت های طراحی، محاسبه نظارت و به ویژه اجراء اقدام نماید و همچنین با رعایت انضباط و شفافیت و تقویت نظارت و کنترل دائم عملکرد مهندسین و توجه به آموزش به عنوان یک رکن اساسی نقش خود را در اعتلای حرفه مهندسی و ارتقاء کیفیت خدمات مهندسی ایفا نماید.

راهکار شما برای دست یافتن به شهری پایدار با توجه به شرایط کنونی کشور چیست؟

متاسفانه ساختار اداری – سیاسی ما به گونه ایست که امکان برنامه ریزی منطقه ای به مفهومی که در بسیاری از کشورهای توسعه یافته مشاهده می شود وجود ندارد. بنابراین ما راهی نداریم جز اینکه با توجه به سیاست های کلان بالادستی، مداخلات خود را در شهرها با رعایت چند موضوع مهم به انجام رسانیم.

نخست اینکه مدیریت شهری ما بپذیرد که هرگونه اقدام ثمربخشی صرفا از دل برنامه ریزی شهری و مدیریت مبتنی بر برنامه حاصل خواهد شد.

دوم، دولت باید تا زمان تعیین تکلیف نحوه وصول درآمدهای پایدار در شهرها به ویژه کلان شهرها حمایت مادی و معنوی خود را به منظور ایجاد تعادل میان هزینه و درآمد ادامه دهد و تقویت نماید.

سوم اینکه شاخصه های یک شهر مطلوب و شاخص های مربوط به کیفیت زندگی، رفاه اجتماعی و حفاظت از محیط زیست را تبیین نماییم.

چهارم باید از حضور سازمان های مردم نهاد در کمک به مدیریت شهری و تشویق و تحرک بدنه اجتماعی استقبال نمائیم و به ویژه دولت باید تشویق و تقویت این سازمان ها را به عنوان بستری برای ایجاد مسئولیت پذیری مردم در زندگی شهری و تعهد متقابل حکمران و شهروندی از طریق آموزش تقویت نماید.

گفتگو: دنیا عباسی کسبی